De verlichting was overal bezig, zo ook in Nederland. Er zijn veel belangrijke verlichtingsdenkers die uit Nederland komen en er zijn hedendaagse filosofen die zelfs speculeren dat de verlichting in Nederland begonnen is! 'De tijden zijn veranderd’, schreef de Franse filosoof Pierre Bayle in zijn werk de Dictionnaire. ‘Mensen die zich van hun perfecte kennis van de mythologie, de Griekse dichters en de scholastici bedienen om moeilijke passages, een historisch feit of een geografische, grammaticale of genrekwestie begrijpelijk te maken of te verklaren, tellen niet meer mee. Meerdere al dan niet terecht als "grote geesten" aangemerkte personen veroordelen nu het citeren van Griekse schrijvers en het maken erudiete opmerkingen als professorenwijsheid of pedanterie.’
Zoals je kunt lezen waren de ideeën vrij radicaal en heel Nederland werd hierdoor beïnvloed. Er was een nieuw tijdperk aangebroken, en dat vond iedereen prima. In Duitsland werd het Aufklarüng genoemd, Fransen vertaalden het als Siècle des lumières en de Nederlanders noemden dit ‘Verlichting’. We begonnen door allerlei buitenlandse geschriften, vertaald in het Nederlands, steeds minder in de Middeleeuwse bijgeloven te geloven.
Hierdoor ontstond er ook secularisering: mensen bleven weg van de kerk. De bevolking realiseerde zich dat de kerk lang niet altijd gelijk had. De Nederlandse filosoof Baruch Spinoza, joods opgevoed, werd uit de kerk gezet omdat zijn ideeën te radicaal waren. Hiermee begon het pas echt. Nederland wilde godsdienstvrijheid! In 1579 kwam er gewetensvrijheid, vrijheid om te denken wat je wilde. Helaas werd de echte godsdienstvrijheid, zoals de verlichtingsdenkers het voor zich zagen, pas werkelijkheid in 1848.
